Św. Michał Archanioł w sztuce sakralnej od wieków przedstawiany jest w walce, w której depcze i pokonuje szatana. Znany jest także wizerunek archanioła trzymającego wagę, na której waży ludzkie uczynki i która jest symbolem sądu Bożego. Na znanym tryptyku Hansa Memlinga "Sąd ostateczny" u dołu środkowego obrazu widać anioła w zbroi trzymającego wagę sprawiedliwości.
Patronem wilkowickiego kościoła od samego poczatku jest św. Michał Archanioł. Wybudowanemu przez siebie kościołowi nadał to miano cysterski opat już w XVI wieku. Obecny wystrój kościoła, w tym ołtarz z podobizną archanioła pochodzi natomiast z początku ubiegłego wieku i jest dziełem Stanisława Jarząbka z Kęt. Autor rzeźby wilkowickiego anioła, jak i całego ołtarza, zdecydował się na tradycyjne przedstawienie wodza aniołów pokonującego szatana.
Dlaczego św. Michał jest akurat taki? Dlaczego ołtarz główny i dwa boczne wyglądają tak, a nie inaczej? I kim właściwie byl autor tych dzieł, Stanisław Jarząbek, o którym wiemy tak niewiele?
Z TATR DO KĘT
Tatrzańskie hale, kudłate owieczki, skrzypce i fujarka - tak wyglądały w skrócie dziecięce lata S. Jarząbka, który urodził się 14 września 1859r. we wsi Bustryk na Podhalu. Oprócz muzycznego zacięcia przyszły artysta chętnie strugał "Chrystusiki" i budował małe, drewniane ołtarze. W wieku 24 lat rozpoczyna 4-letnią naukę w Szkole Zawodowej Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Od 1890 wykształcony snycerz zamieszkuje w Kętach, gdzie jego pierwszym zleceniem jest wykonanie wystroju nowo powstałego klasztoru sióstr klarysek.
W rok później pielgrzymuje do Ziemi Świętej. Po powrocie, w poszukiwaniu nowych zamówień, odwiedza wiele okolicznych miejscowości, m.in. Wilkowice...
CZĄSTKA KRAKOWA W WILKOWICACH
Artysta z Kęt był także w Krakowie. Z pewnością spędził tutaj najwięcej czasu na oglądaniu kościołów i zabytkowych budowli, z czego czerpał inspirację do swojej późniejszej pracy. Tą tezę potwierdza niezwykłe podobieństwo wystroju kościoła w Wilkowicach i wnętrz krakowskich świątyń.
Po przekroczeniu progu naszego kościoła główną uwagę przykuwa ołtarz i rzeźba św. Michała Archanioła. Zasadniczo, każdy archanioł wygląda podobnie, jednak w tym wypadku zaskakuje uderzające podobieństwo do rzeźby w kościele św. Marka w Krakowie. Stanisław Jarząbek zwiedzając miasto królów Polski mógł podziwiać tę rzeźbę, gdyż została ufundowana przez Serafina Piątkowskiego w II poł. XIX wieku. Postać anioła podobna jest pod względem żołnierskiego ubioru,a przede wszystkim pozycji, w której stoi anioł z tą tylko różnicą, że miecz skierownay jest w dół, a nie w górę. I choć w gotyckim kościele św. Marka uwagę przyciąga bogaty, wczesnobarokowy wystrój, to przecież nie sposób nie zauważyć rzeźby Michała Archanioła, stojącej w tęczy rozdzielającej prezbiterium od nawy głównej, naprzeciwko ambony.
Wnioskując znowu z podobieństwa elementów wystroju mozna stwierdzić, że Jarząbek był w kościele św. Trójcy połączonym z klasztorem dominikanów. W 1850 roku po pożarze, w którym spłonęło niemal całe wnętrze zakon zdecydował się na rekonstrukcję świątyni. W czasie 22 lat odbudowy powstały ołtarze, stalle i konfesjonały, które do dziś możemy podziwiać. Na monumentalnym ołtarzu głównym wszystkie pochyłości i pinakle ozdobione są czołgankami, które są także obecne na wielu elementach w kościele w Wilkowicach. Rożnica polega na tym, że ołtarze w św. Trójcy nie są tak kolorowe i bogato pozłacane.
Na tych dwóch wspomnianych obiektach z pewnością nie kończy się długa lista miejsc, które Stanisław Jarząbek musiał odwiedzić w Krakowie.
KILKA LAT PRACY
Jak wynika z zapisków w kronice parafialnej, Stanisław Jarząbek pierwsze zlecenie przyjal od proboszcza Antoniego Rajskiego już w 1901 roku. Zaowocowało to tym, że już dwa lata później w kościele pojawiły się dwa ołtarze boczne. Po lewej stronie stanął ołtarz Matki Bożej Różańcowej(obecnie znajduje się w kapliczce w Wilkowicach Górnych),a po prawej ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej. Dopiero w 1907 roku został zainstalowany nowy ołtarz główny z rzeźbami Archanioła i apostołów Piotra i Pawła. Wszystkie ołtarze stworzone przez Jarząbka do naszej świątyni są utrzymane w stylu neogotyckim.
Trudno mówić o oryginalności czy własnym stylu jeśli chodzi o prace Stanisława Jarząbka w naszym kościele. Jego kunszt rzeźbiarski polegał raczej na naśladowaniu wcześniejszych dzieł, niż na indywidualnych poszukiwaniach. Może to i dobrze, że nie wybrał drogi nowatorstwa, tylko był pracowitym, ludowym artystą i "snycerzem znakomitym". Dzięki temu możemy dziś cieszyć się z pięknego wystroju w kościele parafialnym.
Patronem wilkowickiego kościoła od samego poczatku jest św. Michał Archanioł. Wybudowanemu przez siebie kościołowi nadał to miano cysterski opat już w XVI wieku. Obecny wystrój kościoła, w tym ołtarz z podobizną archanioła pochodzi natomiast z początku ubiegłego wieku i jest dziełem Stanisława Jarząbka z Kęt. Autor rzeźby wilkowickiego anioła, jak i całego ołtarza, zdecydował się na tradycyjne przedstawienie wodza aniołów pokonującego szatana.
Dlaczego św. Michał jest akurat taki? Dlaczego ołtarz główny i dwa boczne wyglądają tak, a nie inaczej? I kim właściwie byl autor tych dzieł, Stanisław Jarząbek, o którym wiemy tak niewiele?
Z TATR DO KĘT
Tatrzańskie hale, kudłate owieczki, skrzypce i fujarka - tak wyglądały w skrócie dziecięce lata S. Jarząbka, który urodził się 14 września 1859r. we wsi Bustryk na Podhalu. Oprócz muzycznego zacięcia przyszły artysta chętnie strugał "Chrystusiki" i budował małe, drewniane ołtarze. W wieku 24 lat rozpoczyna 4-letnią naukę w Szkole Zawodowej Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Od 1890 wykształcony snycerz zamieszkuje w Kętach, gdzie jego pierwszym zleceniem jest wykonanie wystroju nowo powstałego klasztoru sióstr klarysek.
W rok później pielgrzymuje do Ziemi Świętej. Po powrocie, w poszukiwaniu nowych zamówień, odwiedza wiele okolicznych miejscowości, m.in. Wilkowice...
CZĄSTKA KRAKOWA W WILKOWICACH
Artysta z Kęt był także w Krakowie. Z pewnością spędził tutaj najwięcej czasu na oglądaniu kościołów i zabytkowych budowli, z czego czerpał inspirację do swojej późniejszej pracy. Tą tezę potwierdza niezwykłe podobieństwo wystroju kościoła w Wilkowicach i wnętrz krakowskich świątyń.
Po przekroczeniu progu naszego kościoła główną uwagę przykuwa ołtarz i rzeźba św. Michała Archanioła. Zasadniczo, każdy archanioł wygląda podobnie, jednak w tym wypadku zaskakuje uderzające podobieństwo do rzeźby w kościele św. Marka w Krakowie. Stanisław Jarząbek zwiedzając miasto królów Polski mógł podziwiać tę rzeźbę, gdyż została ufundowana przez Serafina Piątkowskiego w II poł. XIX wieku. Postać anioła podobna jest pod względem żołnierskiego ubioru,a przede wszystkim pozycji, w której stoi anioł z tą tylko różnicą, że miecz skierownay jest w dół, a nie w górę. I choć w gotyckim kościele św. Marka uwagę przyciąga bogaty, wczesnobarokowy wystrój, to przecież nie sposób nie zauważyć rzeźby Michała Archanioła, stojącej w tęczy rozdzielającej prezbiterium od nawy głównej, naprzeciwko ambony.
Wnioskując znowu z podobieństwa elementów wystroju mozna stwierdzić, że Jarząbek był w kościele św. Trójcy połączonym z klasztorem dominikanów. W 1850 roku po pożarze, w którym spłonęło niemal całe wnętrze zakon zdecydował się na rekonstrukcję świątyni. W czasie 22 lat odbudowy powstały ołtarze, stalle i konfesjonały, które do dziś możemy podziwiać. Na monumentalnym ołtarzu głównym wszystkie pochyłości i pinakle ozdobione są czołgankami, które są także obecne na wielu elementach w kościele w Wilkowicach. Rożnica polega na tym, że ołtarze w św. Trójcy nie są tak kolorowe i bogato pozłacane.
Na tych dwóch wspomnianych obiektach z pewnością nie kończy się długa lista miejsc, które Stanisław Jarząbek musiał odwiedzić w Krakowie.
KILKA LAT PRACY
Jak wynika z zapisków w kronice parafialnej, Stanisław Jarząbek pierwsze zlecenie przyjal od proboszcza Antoniego Rajskiego już w 1901 roku. Zaowocowało to tym, że już dwa lata później w kościele pojawiły się dwa ołtarze boczne. Po lewej stronie stanął ołtarz Matki Bożej Różańcowej(obecnie znajduje się w kapliczce w Wilkowicach Górnych),a po prawej ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej. Dopiero w 1907 roku został zainstalowany nowy ołtarz główny z rzeźbami Archanioła i apostołów Piotra i Pawła. Wszystkie ołtarze stworzone przez Jarząbka do naszej świątyni są utrzymane w stylu neogotyckim.
Trudno mówić o oryginalności czy własnym stylu jeśli chodzi o prace Stanisława Jarząbka w naszym kościele. Jego kunszt rzeźbiarski polegał raczej na naśladowaniu wcześniejszych dzieł, niż na indywidualnych poszukiwaniach. Może to i dobrze, że nie wybrał drogi nowatorstwa, tylko był pracowitym, ludowym artystą i "snycerzem znakomitym". Dzięki temu możemy dziś cieszyć się z pięknego wystroju w kościele parafialnym.
mf
źródła:
1."Almanach Kęcki", 2003
2. Dzieje kościoła i parafii rzymskokatolickiej pw. św. Michała Archanioła w Wilkowicach" ks. Stanisław Cieślak, Kraków 2004